Новости компьютеров и смартфонов

&#1178aтeрлі ісік дeртінeн aйы&#1171у м&#1199мкін бe? Д&#1241л oсы с&#1201рa&#1179&#1179a жaуaп іздeп, &#1257зіні&#1187 зeрттeуі aр&#1179ылы &#1179aтeрлі ісік &#1179aтeрін eкі aптaдa 35 пaйыз&#1171a aзaйттым дeгeн &#1240йгeрім &#1178&#1201рмaнбaй&#1179ызы б&#1201л с&#1201рa&#1179&#1179a «И&#1241» дeп жaуaп бeрді. 

Aстaнaлы&#1179 o&#1179ушы &#1240йгeрім жa&#1179ындa eлoрдaдa &#1257ткeн TEDxAstana 2018 кoнфeрeнциясындa с&#1257з с&#1257йлeп, &#1257з идeясын eркін фoрмaттa &#1257ткeн шaрaдa тaныстырып, ты&#1187 жa&#1187aлы&#1171ымeн ж&#1201ртты тa&#1187&#1171aлдырды. 

Oсы ретте Tengrinews.kz тілішісі жа&#1187а идея&#1171а жол баста&#1171ан Алматыны&#1187 тумасы, № 66 мектепті&#1187 11-сынып о&#1179ушысы 17 жаста&#1171ы &#1240йгерім &#1178&#1201рманбай&#1179ызымен тілдесіп &#1179айт&#1179ан еді. Ол &#1178аза&#1179станда ал&#1171аш рет &#1179алай с&#1199лікті &#1257лтірмей, сілекейін таза к&#1199йінде ал&#1171анын, &#1179атерлі ісік жасушасын азайту &#1199шін не істегенін, &#1179андай &#1241діс &#1179олдан&#1171анын айтып берді. 

Жас &#1171алымны&#1187 айтуынша, &#1179атерлі ісікті с&#1199лікті&#1187 сілекейі ар&#1179ылы емдеу идеясына анасы т&#1199рткі бол&#1171ан екен. 

«2 жылдан бері мен &#1241р жаз&#1171ы демалысымды анамны&#1187 емханасында &#1257ткізетінмін. Мені&#1187 анам Жанна Ахметова жеке медициналы&#1179 орталы&#1179та т&#1241жірибелі гинеколог, гирудолог болып ж&#1201мыс істейді. Гирудолог деген нау&#1179астарды медицинада с&#1199лік ар&#1179ылы емдейтін д&#1241рігер. Мен &#1241рдайым оны&#1187 маманды&#1171ына &#1179ызы&#1171а &#1179арайтынмын. О&#1171ан келген нау&#1179астар ая&#1179&#1179а т&#1201рып кеткен кезде та&#1187&#1171алатынмын. Кейіннен оларды&#1187 с&#1199лік ар&#1179ылы дертінен айы&#1171атынын біліп, сол кезде ма&#1171ан кішкентай &#1171ана &#1179&#1201ртты&#1187 адамды аурудан &#1179алайша айы&#1179тыра алатыны &#1257те &#1179ызы&#1179 болды.

С&#1257йтіп с&#1199лік туралы &#1257з зерттеуімді ж&#1199ргізе бастап, &#1257те &#1179ызы&#1179 м&#1241ліметке тап болдым: с&#1199лікті&#1187 5 ж&#1201п к&#1257зі, 50 фоторецепторлы&#1179 жасушасы, 70-тен 100-ге дейін жететін тісімен, 2 ж&#1199регі бар екен. &#1256з кезегінде &#1171алымдар с&#1199лікті&#1187 сілекейінде 120 биологиялы&#1179 белсенді зат, 76 фермент ж&#1241не 20 амин&#1179ыш&#1179ыл барын д&#1241лелдепті. Сол кезден бастап с&#1199лік мен &#1199шін тек жай &#1179&#1201рт емес, на&#1171ыз дауа&#1171а таптырмас жаратылыс болып к&#1257рінді», — дейді жас &#1171алым.

&#1240йгерімні&#1187 айтуынша, &#1257зіні&#1187 б&#1201л т&#1241жірибесі ар&#1179ылы &#1178аза&#1179станда ал&#1171аш рет с&#1199лікті &#1257лтірмей сілекей алу &#1241дісін ойлап тап&#1179ан.

«Екі жыл б&#1201рын мен Н&#1201рс&#1201лтан Назарбаев атында&#1171ы университетті&#1187 зертханасында т&#1241жірибеден &#1257туге керемет м&#1199мкіндік алдым. Осы университетті&#1187 инновация департаментінде &#1179ызмет ат&#1179аратын мені&#1187 жетекшім Дамель Мектепбаева б&#1201л зертхана&#1171а келуіме септігін тигізіп, эксперимент ж&#1199ргізуге атсалысты.

Біз зерттеу ж&#1201мысына бірден кірісіп кеттік. Е&#1187 алдымен с&#1199лік сілекейін таза к&#1199йінде алу &#1179ажет болды. М&#1201ндай &#1241дісті &#1179олдана отырып, біз елімізде ты&#1187 жа&#1187алы&#1179 ашты&#1179. Я&#1171ни, е&#1187 ал&#1171аш &#1178аза&#1179станда с&#1199лікті &#1257лтірмей сілекейін таза к&#1199йінде алу &#1241дісін ойлап тапты&#1179″, — дейді о&#1179ушы.

&#1240йгерім эксперимент барысында с&#1199лікті&#1187 сілекейі мен &#1179атерлі ісік жасушасы байланыс&#1179а т&#1199скеннен кейін &#1179андай &#1241сер бол&#1171анын айтып &#1179уанды.

«Бірінші &#1179адам ретінде біз с&#1199т безі &#1179атерлі ісік жасушаларын &#1257сірдік. Айта кетсем, адам денесінде болатын &#1179атерлі ісікті&#1187 саны &#1257те к&#1257п ж&#1241не олар &#1241рт&#1199рлі. Мысал&#1171а: бауырда, &#1257кпеде, метастаз с&#1199йекте, мида болады. Ал анам екеуміз &#1241зірше тек с&#1199т безі &#1179атерлі ісігін &#1179ол&#1171а алды&#1179. Кейін с&#1199лік сілекейін жинап, басты экспериментімізге к&#1257штік. Алдымен &#1179атерлі ісік жасушасына 8 микрограмм миллилитр с&#1199лік сілекейін тамыз&#1171анда бір жарым к&#1199н ішінде &#1179атерлі ісік жасушалары 15 пайыз&#1171а азайды, ал д&#1241л осы экспериментті с&#1199лікті&#1187 сілекейін 40 микрограмм миллилитрге к&#1257бейткенде екі апта ішінде &#1179атерлі ісік 35 пайыз&#1171а азайды», — дейді ол.

С&#1199лік сілекейі обыр жасушаларыны&#1187 колониясын &#1179аншалы&#1179ты кішірейткенін мына суреттен к&#1257руге болады:

&#1240йгерімні&#1187 айтуынша, б&#1201л жобаны&#1187 н&#1241тижесі анасы екеуі ойла&#1171аннан да асып т&#1199скен екен.

«Н&#1241тиже біз к&#1199ткендей болды! Тіпті біз к&#1199ткеннен де екі есеге асып т&#1199сті. Мені&#1187 &#1179уанышымда шек бол&#1171ан жо&#1179. Себебі б&#1201л мені&#1187 ал&#1171аш&#1179ы жобам, жа&#1187адан бастал&#1171анына &#1179арамастан ж&#1201ртты &#1179ызы&#1179тырып &#1199лгерді. Тіпті TEDxAstana 2018 шарасына ша&#1179ырады деп те ойламаппын. Екіншіден е&#1187бегіміз а&#1179талып, енді к&#1257мекке м&#1201&#1179таж жандар&#1171а титтей де болсын &#1179ол &#1201шымызды соза алатыныма &#1179уандым. Зерттеу &#1179орытындысы кезінде с&#1199лік &#1179атерлі ісікке &#1241сер ететін &#1179&#1201пия компонент деген т&#1201жырым&#1171а келдім.

Негізі мен TEDxAstana 2018 шарасына &#1179атыспай т&#1201рып 2015 жылы б&#1201л зерттеуімді регенеративтік медицина бойынша халы&#1179аралы&#1179 конференцияда Астанада &#1179ор&#1171адым. Д&#1241лірек айтсам мен емес, а&#1171ылшын тілін жетік білетін маман &#1179ор&#1171ау&#1171а к&#1257мектесті. Мен тек к&#1257рермен болып отырдым. Сол жылдан бері бізді&#1187 б&#1201л ты&#1187 жа&#1187алы&#1171ымыз&#1171а ж&#1201рт к&#1257з салып, назар аудара бастады. Анам екеумізді&#1187 б&#1201л &#1171ылыми жетістігіміз &#1179атерлі ісік сынды жаһанды дертті шешуге &#1199міт сыйлады», — дейді жас &#1171алым.

Айта кетейік, б&#1201л еркін форматта &#1257ткен жиында т&#1199рлі салада ты&#1187 жа&#1187алы&#1179 аш&#1179ан жастар &#1257з идеясымен б&#1257ліседі. Конференцияны&#1187 басты ма&#1179саты — адамзатты&#1187 &#1257мір сапасын &#1257згерту мен т&#1199йтікілді м&#1241селелерді&#1187 жолын тап&#1179ан азаматтарды&#1187 жа&#1187алы&#1171ын &#1241лемге паш ету болды. TEDxAstana 2018 конференциясыны&#1187 басты талабы &#1179атысушылар &#1257з идеясын 18 минут&#1179а сый&#1171ызып айтуы керек. Егер &#1179атысушыларды&#1187 идеясы &#1201нап, &#1199здік саналса ресми сайт&#1179а жарияланып, 8 мы&#1187нан астам ерікті сол жобаны бірнеше тілге аударады екен. 

«Болаша&#1179та кім бол&#1171ы&#1187 келеді, нені армандайсы&#1187?» деген с&#1201ра&#1179&#1179а кейіпкеріміз былай деп жауап берді:

«Бірінші айт&#1179ым келетіні — адамзат кез келген ауруды же&#1187е алады. Тіпті о&#1171ан к&#1257мекші болып таби&#1171ат та келді. Тек &#1179атерлі ісік емес, диабет, бедеулік, ж&#1199рек &#1179ан тамыры аурулары сынды диагноздарын осы жобам ар&#1179ылы же&#1187гім келеді. Болаша&#1179та медицинаны&#1187 к&#1199рделі &#1171ылыми зерттеулерін емес, таби&#1171ат сыйла&#1171ан біз б&#1201рын -со&#1187ды білмеген &#1179&#1201пия-сырлары ар&#1179ылы медицина саласын жа&#1187&#1171ырт&#1179ым келеді. Ондай тылсым д&#1199ние т&#1241жірибе ж&#1199зінде ж&#1199зеге асады. О&#1171ан бізді&#1187 «с&#1199лік» атты жобамыз д&#1241лел. &#1178атерлі ісіктен айы&#1171у енді &#1179олдан келер іс. Ал арманым «Нобель» сыйлы&#1171ыны&#1187 иегері атанып, &#1171алым-зерттеуші болу».