Новости компьютеров и смартфонов

Зaмaнымызды&#1187 e&#1187 aтa&#1179ты a&#1171ылшын физик-тeoрeтигі Стивeн Уилиaм Xoкинг 77 жaсындa &#1179aйтыс бoлды. &#1170aлым &#1241лeмні&#1187 e&#1187 бaсты ж&#1201мбa&#1179тaрын шeшудe к&#1257птeгeн жa&#1187aлы&#1179 aш&#1179aн. Tengrinews.kz тілшісі aтa&#1179ты &#1171aлымны&#1187 &#1257мірі мeн aш&#1179aн жa&#1187aлы&#1179тaрынa тo&#1179тaлуды ж&#1257н к&#1257рді.

1942 жылы &#1200лыбритaнияны&#1187 Oксфoрд &#1179aлaсындa д&#1199ниeгe кeлгeн. 1962 жылы oл Oксфoрд унивeрситeтінeн мaтeмaтикa мeн физикa бoйыншa бaкaлaвр д&#1241рeжeсін aлып шы&#1179ты, aл т&#1257рт жылдaн кeйін Кембридж университетіні&#1187 Тринити-холл колледжінде философия докторы д&#1241режесін алды. 

Стивен Хокинг. © hawking.org.uk

1988 жылы оны&#1187 физик-теоретик Роджер Пенроузермен бірге жаса&#1171ан зерттеуі Вольф &#1178оры сыйлы&#1171ын ал&#1171ан. Профессор Хокингті&#1187 Лондон корольдігі &#1179о&#1171амыны&#1187, Папа &#1171ылымдар академиясыны&#1187 ж&#1241не А&#1178Ш &#1200лтты&#1179 &#1171ылым академиясыны&#1187 м&#1199шесі деген ата&#1179тары бар. Ал 1988 жылы шы&#1171ар&#1171ан «Уа&#1179ытты&#1187 &#1179ыс&#1179а тарихы: &#1198лкен Жарылыстан &#1179ара жыра&#1171а дейін» (A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes) атты зерттеу е&#1187бегі &#1241лемдік бестселлерге айнал&#1171ан.

Ме&#1187деген дерт

1963 жылы Хокинг б&#1199йір амиотроф склерозы деген диагноз &#1179ойылады. Б&#1201л емделмейтін ж&#1199йке-б&#1201лшы&#1179ет ауруы. Д&#1241рігерлер сол кезді&#1187 &#1257зінде-а&#1179 &#1171алым&#1171а екі жыл &#1171ана &#1257мір с&#1199ре алатынын айт&#1179ан. Алайда ме&#1187деген дертіне &#1179арамастан, ол ж&#1201мысын жал&#1171астыра береді. Б&#1201л кезде Хокинг Кембридж университетіні&#1187 Гонвилль ж&#1241не Киз колледждерінде &#1171ылыми зерттеулерін ж&#1199ргізіп жат&#1179ан. 60-жылдарды&#1187 ос&#1187ында Хокинг м&#1199гедектер арбасына та&#1187ылады.

© hawking.org.uk

Ауруы ас&#1179ына т&#1199сіп, ол тек беттегі мимикалы&#1179 б&#1201лшы&#1179еттерін &#1179оз&#1171алта алатын бол&#1171ан. Бетіне жа&#1179ын орналастырыл&#1171ан &#1179&#1201рыл&#1171ы ар&#1179ылы &#1171алым компьютер &#1179олдана алады, кітап жазады, хаттар&#1171а жауап беріп, «А&#1179ылды &#1199й» ж&#1199йесін бас&#1179ара ал&#1171ан. Денесі т&#1199гелдей сал болып &#1179ал&#1171анны&#1187 &#1257зінде Хокинг &#1171ылыммен белсенді айналысып, баяндамалар жасап, &#1241леммен дауысты тану&#1171а м&#1199мкіндік беретін компьютерлік синтезатор ар&#1179ылы байланыс&#1179а т&#1199седі.

Е&#1187 басты &#1171ылыми жа&#1187алы&#1171ы

Хокингті&#1187 &#1171алымдар жо&#1171ары ба&#1171алайтын жа&#1187алы&#1179тарыны&#1187 бірі квант &#1171арыштануда&#1171ы с&#1199белі &#1199лесі. Ол осы е&#1187бегінде Жаратылысты&#1187 &#1198лкен жарылыстан пайда бол&#1171анын ж&#1241не осы жарылыстан туында&#1171ан космологиялы&#1179 сингулярды&#1187 шы&#1171у проблемасымен айналыс&#1179ан. Оны&#1187 та&#1171ы бір &#1199лкен жетістігі &#1179ара жыра т&#1199сінігін барынша аша т&#1199скендігінде. На&#1179тыра&#1179 айтса&#1179, ол ша&#1171ын &#1179ара жыраларды&#1187 энергиясы сар&#1179ылып, жо&#1179&#1179а айналатынын аш&#1179ан. Б&#1201л &#1179&#1201былыс «Хокингті&#1187 с&#1241улеленуі» деп аталып кеткен.

&#1170алым 2007 жылы салма&#1179сызды&#1179та &#1201шып к&#1257рген. © insidehook.com

&#1170алымны&#1187 &#1171ылым&#1171а &#1179ос&#1179ан &#1199лесі зор, сонды&#1179тан 2015 жылы оны&#1187 атында&#1171ы мадаль та&#1171айындалып, б&#1201л ж&#1199лде жыл сайын беріліп отырады. Хокингті&#1187 жетістіктері ішінде с&#1199белісі деп мыналарды атау&#1171а болады: &#1170алым IT-миллиардер Юрий Мильнерді&#1187 &#1257зге &#1241лемдегі тіршілік к&#1257зін іздеу бойынша Breakthrough Listen жобасын &#1179олдады. Осыдан кейін олар нанороботты Альфа Центавра ж&#1201лдыз ж&#1199йесіне жіберуге ба&#1171ыттал&#1171ан Breakthrough Starshot жобасы &#1179ол&#1171а алын&#1171анын жариялады. «Ол Марс&#1179а бір са&#1171атта жетеді. Плутон&#1171а дейін бірнеше к&#1199нде, ал Альфа Центавра&#1171а 20 жылда &#1201шып барма&#1179», — деген еді &#1171алым. 

А&#1179ырзаман&#1171а болжам

Стивен Хокинг а&#1179ыр заман алда&#1171ы мы&#1187жылды&#1179та на&#1179ты болады деп болжа&#1171ан. Ата&#1179ты физик Жер бетіндегі тіршілік ядролы&#1179 со&#1171ыс, жасанды сана немесе генетикалы&#1179 &#1179&#1201рылымды вирус есебінен жойылып кететіндігіне сенімді. Хокинг &#1241детінше адамдарды &#1171аламшардан &#1179ашу&#1171а ша&#1179ырып, &#1171арышпен &#1179ашы&#1179тап &#1201шу &#1199шін озы&#1179 технологиялар жасау керектігін айт&#1179ан. 

Сонымен &#1179атар, зерттеуші со&#1187&#1171ы 50 жылда &#1171ылымны&#1187 ал&#1171а жылжып, ал адамзат &#1170аламды т&#1199сінуге жа&#1179ында&#1171анын м&#1241лімдеген. Хокинг бір&#1179атар теорияны&#1187 пайда бол&#1171анына &#1179уанышын білдіріп, со&#1187ында &#1171алымдарды&#1187 жа&#1179ын арада «&#1198лкен жарылысты&#1187 &#1179андай бол&#1171анын к&#1257ре алу &#1199шін» гравитациялы&#1179 тол&#1179ындарды &#1179олдана алатынды&#1171ына сенім білдірген.

© hawking.org.uk

Ал кейін Бейжі&#1187де &#1257ткен Tencent WE саммитіне &#1179атысушылармен видеобайланыс кезінде &#1171алым 2600 жылы адамзат жойылып, Жер беті &#1179уат энергиясын то&#1179таусыз пайдаланудан от бас&#1179ан &#1171алам&#1171а айналатынын м&#1241лімдеген болатын. «Бізді&#1187 &#1257ркениетке адам саныны&#1187 шамадан тыс артуы &#1179ауіп т&#1257нідіріп отыр. Адамдар батыл т&#1199рде ал&#1171а жылжып, жа&#1187а &#1171аламшарларды игеру керек», — дейді Хокинг. 

Энергияны&#1187 сар&#1179ылмас &#1179оры &#1179айда?

2016 жылы Хокинг адамзат &#1199шін болаша&#1179та микроскопиялы&#1179 &#1179ара жыра энергияны&#1187 таусылмас к&#1257зіне айналатынын м&#1241лімдеген. &#1170алым гравитациялы&#1179 нысанды пайдалану кезінде адамзатты&#1187 проблемалар&#1171а тап болуы м&#1199мкін екенін де ескерткен. «К&#1199н массасыны&#1187 &#1179ара жырасы Хокинг с&#1241улелерін шы&#1171аруы м&#1199мкін. Біра&#1179 оны азайтса, &#1179ара ойы&#1179 &#1179уаты шамамен он миллион мегаватт болатын рентген ж&#1241не гамма с&#1241улелерін б&#1257леді. Б&#1201л Жердегі электр &#1179&#1201рыл&#1171ыларын &#1179уаттау&#1171а толы&#1179тай жеткілікті», — деген еді физик.

&#1170алымны&#1187 айтуынша, &#1201са&#1179 &#1179ара жыралар &#1171аламшарымыз&#1171а &#1179ауіп т&#1257ндіруі м&#1199мкін. Хокинг сонды&#1179тан да к&#1257лемді жыраларды Жерден алыс, мысалы Жер т&#1257&#1187ірегіндегі орбитада &#1201стау керек деп есептейді. Физик м&#1201ндай тесіктерді &#1179олдан жасау болаша&#1179та м&#1199мкін болатынын жеткізді.

2014 жылы «Стивен Хокингті&#1187 &#1171аламы» фильмі Оскар ж&#1199лдесін же&#1187іп алды. © Фильм кадры

&#1170алымны&#1187 &#1179ателігі

Хокинг 1997 жылы таныс &#1171алымымен &#1179ара жыра&#1171а &#1179атысты теориясын д&#1241лелдемек болып, со&#1187ында б&#1241стесіп тынады. Алайда ол 2004 жылы &#1257з &#1179ателігін мойындайды. &#1170алым &#1179ара жыраны&#1187 &#1179ара емес екенін м&#1241лімдеген, осылайша, айтуынша, &#1179ара жыра энергия шы&#1171арады. Алайда б&#1201л квант механикасына &#1179арсы келіп, оны Хокинг «а&#1179паратты&#1179 парадокс» деп ата&#1171ан. Біра&#1179 америкалы&#1179 физик-теоретик Джон Прескилл б&#1201л т&#1201жырыммен келіспей, м&#1241ліметті&#1187 &#1179ара жыра&#1171а барып, жо&#1171алатынын т&#1201жырымда&#1171ан. Осылайша, ол Хокингті&#1187 парадоксын жо&#1179&#1179а шы&#1171ар&#1171ан. 2004 жылы &#1257з &#1179ателігін мойында&#1171ан конференцияда Хокинг &#1179ара жырада бірнеше «ауыт&#1179у» болатынын, сонды&#1179тан оны&#1187 &#1201шты-к&#1199йлі жо&#1171алмайтынын м&#1241лімдеген.

Адамзат аман &#1179алатын м&#1199мкіндік

Хокинг зерттеулеріні&#1187 бірінде адамзат бас&#1179а &#1171аламшар&#1171а к&#1257шсе &#1171ана аман &#1179алатынын м&#1241лімдеген. Б&#1201л м&#1241лімдемесін &#1171алым Норвегияда &#1257тетін Starmus &#1171ылым ж&#1241не &#1257нер фестиваліні&#1187 дайынды&#1171ына арнал&#1171ан баспас&#1257з м&#1241слихатында жасады. «Бізге &#1257мір с&#1199ру &#1199шін балама &#1171аламшар іздеуге к&#1257шуіміз керектігін сеніммен айта аламын», — деп м&#1241лімдеген &#1171алым. Сол м&#1241слихатта Хокинг &#1241ріптестерін адамзатты галактиканы&#1187 бас&#1179а жеріне к&#1257шіп бару&#1171а кедергі болып отыр&#1171ан техникалы&#1179 шектеулерді жоюмен белсенді т&#1199рде айналыса бастау&#1171а ша&#1179ыр&#1171ан болатын.

Ата&#1179ты &#1171алым &#1179аза&#1179станды&#1179 бала&#1179ай

&#1200лы &#1171алымны&#1187 &#1178аза&#1179стан&#1171а &#1179андай &#1179атысы бар дерсіз? Бар екен. &#1256ткен жылды&#1187 &#1179азан айында Таразда т&#1201ратын 15 жаста&#1171ы данышпан бала Исаак Мустопуло ата&#1179ты &#1201лыбританиялы&#1179 физик-теоретик Стивен Хокингпен кездескен болатын. 

Исаак Британ ке&#1187есі ж&#1241не технологиялы&#1179 даму ж&#1257ніндегі &#1201лтты&#1179 агенттігі (NATD) &#1201йымдастыр&#1171ан STEM &#1200лтты&#1179 инновациялар конкурсында «Теория гармонии» атты видеоролик &#1199шін арнайы ж&#1199лдеге ие бол&#1171ан. &#1256з видеосында ол &#1171арыш аппараттары &#1199шін электр &#1179уатын &#1257ндіру жолын сипаттап берген болатын. Исаак &#1241спеттеп ж&#1199рген профессор Стивен Хокингпен кездескісі келетінін айт&#1179ан болатын.